Γενικά Στοιχεία Πραγματογνωμοσύνης

Στην Ελλάδα η μηχανολογία της επιστήμης της φωτιάς (fire engineering science) είναι εντελώς ανύπαρκτη και  παντελώς άγνωστη ως έννοια. Στη χώρα μας τα πτυχία του πολυτεχνείου καθορίζονται από μία ουσιαστικά και μόνον συντεχνία αυτή του Τ.Ε.Ε., σε αγαστή πάντοτε συνεργασία με το υπουργείο παιδείας. Δεν είναι τυχαίο που τα τελευταία  50 χρόνια ούτε μία νέα ειδικότητα δεν έχει προστεθεί πέρα των 9 βασικών όπως μηχανολόγου, ηλεκτρολόγου, πολιτικού , αρχιτέκτονα, χημικού, ναυπηγού, μεταλλειολόγου, τοπογράφου, ηλεκτρονικού μηχανικού.

Όταν  πριν 12 μόλις χρόνια άρχισα να ασχολούμαι επίσημα με την πυρομηχανική έχοντας εγγραφεί σε επίπεδο master στο πανεπιστήμιο του Leeds στην Μ. Βρετανία πολλοί συνάδελφοι μηχανικοί με κοιτούσαν απορημένοι και με ρωτούσαν τι περισσότερες γνώσεις θα μου προσφέρει αυτό όταν μάλιστα ήδη ασχολούμαι με το αντικείμενο της πυρασφάλειας  από το 1984.

Από τον πρώτο μήνα των νέων σπουδών μου αντιλήφθηκα ότι στην πραγματικότητα οι γνώσεις μου στο αντικείμενο ήταν σχετικά λίγες και επιδερμικές και περιορίζονταν ουσιαστικά στη σύνταξη κάποιας μελέτης βάσει των αντίστοιχων κανονισμών της Π.Υ.

Αποφάσισα λοιπόν ότι το σύστημα εδώ είναι πολλαπλά ισχυρό και πολυκέφαλο για να το παλέψεις και παραιτήθηκα. Σκέφτηκα ότι το γεγονός που στις Η.Π.Α. στην Ιαπωνία αλλά και σε πολλές χώρες της Ευρώπης  ασχολούνται κάποιες δεκαετίες με την πυρομηχανική, με πολλά γνωστά πανεπιστήμια να προσφέρουν ανώτερες και ανώτατες σπουδές και την πολιτεία να τα στηρίζει και να δημιουργεί τα αντίστοιχα επιμελητήρια για αυτούς τους μηχανικούς, δεν σημαίνει απολύτως τίποτα στην Ελλάδα. Το κατεστημένο καλά κρατεί!

Το 2007 και εντελώς απρόσμενα μου ζητήθηκε να κάνω μία πραγματογνωμοσύνη για ένα σοβαρό συμβάν, που είχε γίνει δύο χρόνια πριν, με δύο  θύματα σε κάποιο εστιατόριο σε νησί του Aιγαίου, όπου λόγω διαρροής υγραερίου είχαμε έκρηξη και ολική καταστροφή του χώρου.

Εξ αιτίας αυτού του γεγονότος συνειδητοποίησα πόσο κενό και ανύπαρκτο παραμένει το νομικό πλαίσιο σχετικά με τις πραγματογνωμοσύνες και τους ανθρώπους που τις εκτελούν. Συνήθως οι ειδικοί επι των πραγματογνωμοσυνών με αντικείμενο την πυρκαγιά, είναι είτε απόστρατοι αξιωματικοί της πυροσβεστικής είτε μηχανολόγοι/χημικοί μηχανικοί. Θεωρώ ότι οι μηχανικοί χωρίς περαιτέρω γνώσεις είναι εντελώς ακατάλληλοι για να αναλάβουν τέτοια ευθύνη, ενώ οι απόστρατοι είναι μεν πολύ πιο κοντά στο αντικείμενο αλλά και αυτοί τηρούν μόνο κατά το ήμισυ τους ισχύοντες κανονισμούς (των ξένων χωρών φυσικά). Γενικά η στελέχωση των  ανακριτικών γραφείων των Π.Υ. της χώρας μας γίνεται χωρίς όρους και χωρίς εξειδίκευση των ανθρώπων που εκτελούν αυτά τα καθήκοντα, δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι σχεδόν όλες οι ανακρίσεις καταλήγουν με το συμπέρασμα ότι το αίτιο οφειλόταν σε βραχυκύκλωμα!

Στη περίπτωση της έκρηξης στο νησί είχα την ευκαιρία να μελετήσω δύο πραγματογνωμοσύνες από συναδέλφους μηχανολόγους μηχανικούς, όπου ο ένας μάλιστα ασχολείται με το αντικείμενο επί σειρά ετών και έχει φήμη ως του καλλίτερου στο χώρο. Διαβάζοντας την πραγματογνωμοσύνη του συγκεκριμένου μηχανικού κατέληξα στο συμπέρασμα ότι εάν δεν είχα αποκτήσει τις γνώσεις του πυρομηχανικού θα θεωρούσα ότι ήταν μία πολύ καλή τεχνική έκθεση. Εκτιμώντας την όμως  υπό το πρίσμα των νέων γνώσεων μου σκέφτηκα ότι δεν θα είχε γίνει αποδεκτή πουθενά στον πολιτισμένο κόσμο και από κανένα ανακριτικό γραφείο αντίστοιχο ας πούμε με αυτά της Π.Υ. της Ελλάδος, πόσο μάλλον να σταθεί αξιοπρεπώς σε δικαστική διαμάχη.

Η μελέτη της επιστήμης της φωτιάς  δίνει εκείνες τις γνώσεις που επιτρέπουν στον πραγματογνώμονα να εξάγει επιστημονικά τεκμηριωμένα συμπεράσματα για τις ζημιές που προκαλεί η φωτιά. Ο ρόλος του πραγματογνώμονα πυρκαγιών είναι ιδιαίτερα σύνθετος και εξαιρετικά περίπλοκος δεδομένου ότι πρέπει να εργασθεί μέσα σε ένα βεβαρυμμένο και επικίνδυνο περιβάλλον. Η πραγματογνωμοσύνη διατάσσεται από Δικαστήριο ή άλλη Δημόσια Αρχή ή αυτεπάγγελτα ή με αίτηση των διαδίκων

Ο στόχος του πραγματογνώμονα πρέπει να είναι να αποκλειστικά και μόνο ο προσδιορισμός της  αλήθειας. Για να το επιτύχει αυτό θα πρέπει να διερευνήσει το συμβάν εξονυχιστικά είτε πρόκειται για ξενοδοχείο, αποθήκη, εστιατόριο ή ακόμη και αυτοκίνητο.

Δύο πράγματα πρέπει να προσδιορισθούν στα πρώτα στάδια της έρευνας

• 1. εντοπισμός αρχικής εστίας έναυσης ή απλά το σημείο που ξεκίνησε η φωτιά
• 2. το αίτιο ή αίτια που οδήγησαν στην έναυση δηλ. ποια υλικά συνέβαλαν στην έναυση, πιο ήταν το πρώτο υλικό που άναψε πως και γιατί μεταδόθηκε η φωτιά και στα υπόλοιπα

Τα βασικά βήματα μιας πραγματογνωμοσύνης είναι:

• αποδοχή της αποστολής με άμεση ενημέρωση για το συμβάν από την αναθέτουσα αρχή και εν συνεχεία ορκομωσία παρουσία μαρτύρων
• ετοιμασία για την αποστολή
• άφιξη, προσεκτική εξέταση του χώρου του συμβάντος, πρώτα εξωτερικά και εν συνεχεία εσωτερικά
• καταγραφή του χώρου με φωτογραφικό υλικό, διαγράμματα ή σχέδια
• συλλογή αποδεικτικών στοιχείων δηλ. αναγνώριση στοιχείων, συλλογή (αφού προηγουμένως έχουν αποτυπωθεί στην αρχική τους θέση), συντήρηση των στοιχείων και επεξεργασία για περαιτέρω χρήση (επιστημονικά εργαστήρια ή δικαστικές αρχές).
• ανάλυση του συμβάντος, τεκμηρίωση και παρουσίαση των αποτελεσμάτων
• συμπέρασμα

Το να καταλήξει ο πραγματογνώμων σε ένα σαφές και άνευ αμφισβήτησης συμπέρασμα δεν είναι πάντα εύκολο στην πραγματικότητα είναι πάρα πολύ δύσκολο, ακόμη και για περιπτώσεις που εκ πρώτης όψεως φαίνονται σχετικά εύκολες. Ένα είναι σίγουρο ότι ποτέ δύο φωτιές δεν είναι ίδιες ακόμη και αν ξεκίνησαν στον ίδιο χώρο με τον ίδιο τρόπο.

O πραγματογνώμων στην Ελλάδα δεν έχει ουσιαστικά καμία δικαιοδοσία για το συμβάν δηλ. δεν έχει δικαίωμα να αποκλείσει την είσοδο στο χώρο ξένων ατόμων ή και άλλων που μπορεί να έχουν άμεση ή έμμεση σχέση με αυτό (που θα μπορούσαν κάλλιστα να παραποιήσουν τα στοιχεία), δεν έχει δικαίωμα να ζητήσει ασφαλιστικά ή άλλα οικονομικά στοιχεία για την επιχείρηση ή άτομα που εμπλέκονται ή ακόμη πιο απλά να απαιτήσει από συγκεκριμένα άτομα μέσω ερωτήσεων ή συνέντευξης, να αποδείξουν που ήταν  συγκεκριμένες ώρες σχετιζόμενες με την έναρξη της φωτιάς. Με άλλα λόγια τα χέρια των πραγματογνωμόνων είναι στη κυριολεξία δεμένα γιατί με αυτό τον τρόπο δεν μπορεί να αποδείξει αν υπάρχει κίνητρο όπως π.χ. κίνητρο επαγγελματικό, εργατικό, κτηματικό ή ακόμη οικονομικό μέσω φορολογικών ελέγχων.

Αυτό βέβαια θα χρειασθεί να γίνει όταν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις περί εμπρησμού. Αν και σε πολλές περιπτώσεις ο εμπρησμός είναι εμφανής εντούτοις για να αποδείξει ο πραγματογνώμων στο δικαστήριο το αυταπόδεικτο, ότι δηλαδή πρόκειται για εμπρησμό, είναι πολύ δύσκολο.

Αυτό συμβαίνει διότι πρέπει να αποδείξει πέραν κάθε αμφισβήτησης ότι τρία πράγματα συνυπάρχουν, δηλ. ότι

–  υπάρχει εμπρησμός,

–  ο κατηγορούμενος είχε κίνητρο και

–  του δόθηκε η κατάλληλη ευκαιρία για να προβεί στην εγκληματική αυτή ενέργεια.

Αυτό είναι το λεγόμενο ‘’τρίγωνο εμπρησμού’’ και  εξυπακούεται ότι στο δικαστήριο θα πρέπει και οι τρείς πλευρές του τριγώνου να είναι ισχυρές, αταλάντευτες και μη αμφισβητήσιμες.

Ο πραγματογνώμων δεν πρέπει για κανένα λόγο να αισθανθεί ότι έχει αποτύχει στην αποστολή του εάν δεν καταφέρει να φτάσει σε μία αποδεδειγμένα λογική εξήγηση και απόλυτα τεκμηριωμένο τελικό συμπέρασμα. Άσχετα με τι είδους ενημέρωση είχε για το συμβάν από πιο άτομο και την ιδιότητά του και την σχέση που είχε το άτομο αυτό με το συμβάν, ο πραγματογνώμων οφείλει να μην επηρεάζεται από τίποτα και από κανέναν ακόμη και εάν όλες οι ενδείξεις δείχνουν εμπρησμό.  Άλλωστε, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα υπάρχουν τρείς κατηγορίες όπου δύναται ο πραγματογνώμων να κατατάξει το αίτιο μιας φωτιάς , και αυτές είναι:

• άγνωστη αιτία  (unknown cause)
• μη καθορισμένο/απροσδιόριστο  (undetermined)
• τυχαίο γεγονός  (accidental)

Ο αποκλεισμός  ή όχι τυχαίων αιτιών προκύπτει μόνο μετά από προσεκτική ανάλυση των δεδομένων και αυτά μπορεί να οφείλονται σε ένα ή και περισσότερα από τα ακόλουθα παραδείγματα:

• ηλεκτρική βλάβη
• κεντρική θέρμανση αέριο ή υγρό καύσιμο, στερεή ύλη
• ανοιχτή φλόγα π.χ. κεριά, σπίθες, στατικός ηλεκτρισμός κλπ
• ηλεκτρικό σίδερο, στεγνωτήριο ρούχων, πιστολάκι μαλλιών, τοστιέρα κλπ
• μικρά παιδιά, οικιακά ζώα
• κάπνισμα
• θερμάστρες κηροζίνης ή ηλεκτρικές, τζάκια
• κεραυνοί
• ηλιακό φώς

Τέλος, υπάρχουν μια σειρά από φυσικά φαινόμενα που πρέπει να είναι απόλυτα γνωστά στον πραγματογνώμονα ώστε μετά από προσεκτική εξέταση του χώρου και γνωρίζοντας τι ακριβώς ψάχνει, μπορεί να αποδειχτούν καθοριστικής σημασίας για τα αίτια μιας πυρκαγιάς, όπως:

• ηλεκτρικοί λαμπτήρες,  η παραμόρφωση των οποίων δείχνει την κατεύθυνση της φωτιάς κατά την εξέλιξή της
• τζαμαρία,  ο τρόπος που έσπασε δείχνει εξωτερικό η εσωτερικό αίτιο, το λιώσιμο δίνει μια καλή ένδειξη της θερμοκρασίας που αναπτύχθηκε
• εξαερισμός,  στο χώρο αρχικής έναρξης της φωτιάς είναι καταλυτικός ως προς τις διαστάσεις, κατεύθυνση και τρόπος εξάπλωσής της
• καμμένη ξύλινη κατασκευή,  ίχνη τύπου κροκοδείλου υποδηλώνουν πολύ γρήγορη καύση, βάθος καψίματος υποδηλώνει διάρκεια  χρόνου καύσης έχοντας λάβει υπ’όψιν τη διατομή του ξύλου, το είδος και την υγρασία του
• ίχνη  τύπου V,  (κυρίως πάνω σε τοίχο) όπου στενό V υποδηλώνει γρήγορη φωτιά
• τοιχοποιία,  εξασθένηση της φέρουσας ικανότητας του τοίχου, κυρτώσεις τοίχων, αποκολλήσεις επιχρισμάτων, μικρορηγματώσεις
• αλλοιώσεις -τήξεις υλικών,  αποτελούν εξαιρετικές ενδείξεις ως προς το ύψος   της αναπτυχθείσης θερμοκρασίας π.χ.
• ελαστικά ή πλαστικά υφίστανται αλλοιώσεις μεταξύ 100-170οC,              τήξη 150-250οC,
• μερικά κοινά μέταλλα όπως αλουμίνιο 650-750 οC, μπρούτζος 900-1000 οC, xαλκός 1000-1100οC, χυτοσίδηρος 1150οC κλπ.

Επίσης είναι πάρα πολύ χρήσιμο να γνωρίζει τι θερμοκρασίες μπορούν να αναπτυχθούν από χρήση κάποιων συσκευών ή αντικειμένων ή απλά παρατηρώντας μία φωτιά στην εξέλιξή της.

Τυπικές θερμοκρασίες φλόγας

• υπεροξείδιο του Υδρογόνου ………..  2,000oC
• λυχνία Bunsen………………………   1,300 – 1,600oC
• φιάλη προπανίου……………………   1,300oC
• κερί………………………………….   1,400oC
• τσιγάρο……………………………..    400 – 700oC εξαρτάται εάν είναι σε χρήση το τσιγάρο (εισπνοή καπνού) ή όχι

Το κερί αποτελεί μια άκρως ενδιαφέρουσα περίπτωση, αρκεί μόνον να σας αναφέρω  ότι εάν κάποιος κρατήσει σταθερά για λίγη ώρα μέσα στη φλόγα ενός κεριού ένα ψηλό χάλκινο αγωγό, αυτός θα λιώσει. Ο χαλκός τήκεται στους ~1,150οC που σημαίνει ότι  όταν το κερί, σε ένα συγκεκριμένο σημείο μέσα στην φλόγα του, αναπτύσσει θερμοκρασία μέχρι 1,400οC εύλογα ο χαλκός θα λιώσει. Τα τελευταία χρόνια η χρήση των κεριών έχει αυξηθεί κατακόρυφα, για λόγους καθαρά αισθητικούς- δημιουργία ατμόσφαιρας κλπ- και παράλληλα αυξήθηκαν και τα κρούσματα πυρκαγιών ιδιαίτερα στα σπίτια, με αποτέλεσμα να αποτελούν την 3η πιο επικίνδυνη αιτία φωτιάς σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία των Η.Π.Α.

Το τσιγάρο επίσης αποτελεί μια ξεχωριστή και επικίνδυνη περίπτωση ιδιαίτερα όταν η χρήση του συνδυάζεται με αλκοόλ. Ελπίζουμε να μας δοθεί η ευκαιρία να αναφερθούμε εκτενέστερα για τα δύο αυτά πολύ συνηθισμένα και καθημερινής χρήσης πράγματα όπως το κερί και το τσιγάρο.

Τυπικές θερμοκρασίες φωτιάς σύμφωνα με την απόχρωσή τους

Αποχρώσεις κόκκινου

• μόλις ορατό………………………………. 500oC
• μουντό κόκκινο…………………………..  700oC
• βυσσινί σκούρο…………………………..   800-900oC
• βυσσινί ανοικτό………………………….  1,000oC

Αποχρώσεις πορτοκαλί

     – βαθύ……………………………………..   1,100oC

     – ανοικτό…………………………………     1,200oC

Αποχρώσεις λευκού

• λευκίζον…………………………………    1,300oC
• έντονο λευκό……………………………     1,400oC
• πολύ έντονο λευκό………………………    1,500oC

Φυσικά το χρώμα της φλόγας αλλά και του καπνού είναι απόλυτα διακριτά και δεν εξαρτάται μόνον από την θερμοκρασία της καύσης αλλά και το υλικό ή υλικά που καίγονται κατά την διάρκεια αυτής. Βέβαια, ο παραπάνω πίνακας έχει πρακτική αξία μόνον όταν οι αποχρώσεις που παρατηρούνται συνδέονται με την χρονική στιγμή της παρατήρησης δηλ. σίγουρα πριν την επέμβαση της πυροσβεστικής υπηρεσίας και την έναρξη κατάσβεσης, όπου οι ποσότητες του νερού (συμπυκνωμένοι ατμοί) φαίνονται με απόχρωση λευκού ή γκρι όταν αναμειγνύονται με μαύρο καπνό.  

Για δεκαετίες ακόμη και ο επιστημονικός κόσμος μίλαγε πάντα για το τρίγωνο της φωτιάς δηλαδή οι τρείς παράμετροι που πρέπει να συνυπάρξουν προκειμένου να έχουμε φλόγα, όπως:

–  καύσιμη ύλη,

–  οξυγόνο και

–  θερμότητα.

Το βασικό ερώτημα που προκύπτει και πρέπει να απαντηθεί είναι, με πιο τρόπο τα τρία αυτά στοιχεία συνέπεσαν μια δεδομένη χρονική στιγμή που ως αποτέλεσμα είχε την έναρξη μιας φωτιάς.

Το τρίγωνο εξηγεί θαυμάσια την περίπτωση καύσης χωρίς φλόγα (glowing combustion) η οποία συμβαίνει στην περίπτωση καύσης ενός στερεού με αέρα π.χ. κάρβουνο, αλλά αδυνατεί να εξηγήσει την περίπτωση καύσης με φλόγα σε σχέση  αερίου με αέριο (gas-to-gas-reaction), όπου δηλαδή η καύσιμη ύλη και το αέριο είναι και τα δύο σε αέρια φάση.

Τα τελευταία χρόνια οι ερευνητές πυρομηχανικοί αντιλήφθηκαν ότι υπήρχαν φωτιές που ακόμη και εάν αφαιρούσες κάποιο από τα τρία υφιστάμενα αυτά στοιχεία δεν έσβηναν π.χ. φωτιές μετάλλων. Ένας νέος παράγοντας εισήλθε και η σχέση των τριών αυτών παραμέτρων άλλαξε για πάντα. Ο παράγοντας   αυτός είναι η γνωστή, κυρίως στους Χημικούς Μηχανικούς, χημική αλυσσιδωτή αντίδραση.

Έτσι  τώρα οι πυρομηχανικοί αναφέρονται  στο τετράεδρο της φωτιάς. Τώρα πλέον χωρίς αμφισβήτηση μπορείς να ερμηνεύσεις διάφορα φαινόμενα που αφορούν μία  φωτιά ή πυρκαγιά όπου εάν επέμβεις στην χημική αυτή αντίδραση, η καύση παύει να είναι αυτοτροφοδοτούμενη (self-sustained) και τότε το αποτέλεσμα θα είναι ένα από τα παρακάτω:

• μη έναυση ή
• σβέση φλόγας  ή
• έλεγχος φλόγας

Ουσιαστικά η φωτιά  ελέγχεται σπάζοντας την χημική αλυσσιδωτή αντίδραση και αυτός είναι και ο λόγος που η κατάσβεση με Halon, τετραχλωριούχο άνθρακα ή ακόμη και κάποιες σκόνες όπως όξινο-ανθρακικό κάλιο είναι τόσο αποτελεσματικές, ακριβώς επειδή συνεργάζονται με τις ελεύθερες ρίζες (radicals) που παράγονται κατά την διάρκεια της καύσης και δημιουργούν νέα μόρια εμποδίζοντας έτσι την μεταφορά θερμικής ενέργειας. Δηλαδή, η φωτιά παύει να είναι αυτοτροφοδοτούμενη και σταδιακά σβήνει.

Χημεία της φωτιάς

Και δύο λόγια σχετικά με τη χημεία της φωτιάς που εξηγεί γιατί ο εμπρηστής συνήθως χρησιμοποιεί κάποιο κοινό υγρό καύσιμο ως επιταχυντή της φωτιάς.

Ως γνωστόν οι υδρογονάνθρακες είναι χημικές ενώσεις που περιέχουν μόνο άνθρακα και υδρογόνο. Αυτές οι ενώσεις περιλαμβάνουν αέρια π.χ. μεθάνιο, υγρά π.χ. βενζόλιο, στερεά π.χ. ναφθαλίνη και καίγονται πολύ γρήγορα αναπτύσσοντας ταυτόχρονα υψηλές θερμοκρασίες.

Άλλες οργανικές ενώσεις  που εκτός από ανθρακα και υδρογόνο περιέχουν και οξυγόνο ονομάζονται υδατάνθρακες. Οι ενώσεις υδρογονάνθρακα είναι ή κορεσμένες ή ακόρεστες. Μία κορεσμένη ένωση  δεν αυταναφλέγεται αντίθετα με μία ακόρεστη που αυταναφλέγεται. Συνεπώς ακόρεστοι υδρογονάνθρακες όπως μεθάνιο, βουτάνιο, ασετυλίνη χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής και είναι επιπλέον γνωστές και ως αλιφατικές ενώσεις, ενώ ενώσεις όπως βενζόλιο ή  ναφθαλίνη είναι γνωστές και ως αρωματικές.

Προιόντα κλασματικής απόσταξης πετρελαίου όπως κηροζίνη , βενζίνη κλπ δεν αυταναφλέγονται αλλά παραμένουν εξαιρετικά επικίνδυνες λόγω κυρίως χαμηλού σημείου ανάφλεξης. Τα δύο τελευταία συστατικά αποτελούν και την πλειονότητα των επιταχυντών φωτιάς και χρησιμοποιούνται ευρέως από τους απανταχού επίδοξους εμπρηστές.

Οπλισμένος λοιπόν ο πραγματογνώμων με όλες τις παραπάνω γνώσεις και άλλες πολύ περισσότερες όπως σταδιακά θα προκύψουν στις επόμενες εκδόσεις, μπορεί να αρχίσει να σχηματίζει μια υπόθεση στο μυαλό του έχοντας ικανοποιήσει τον εαυτόν του και με τα παρακάτω δεδομένα και στοιχεία:

• τρόπος κατασκευής και γεωμετρία του χώρου αρχικής εστίας έναυσης
• πυροθερμικό φορτίο (τύπος, ποσότητα καύσιμης ύλης μας δίνει τη δυνατότητα να  υπολογίσουμε το μεγέθος της φωτιάς σε MW, να εκτιμήσουμε την μέγιστη αναπτυχθήσα θερμοκρασία, το ύψος της φλόγας  κλπ)
• αερισμός  του χώρου (πόρτες, παράθυρα ή χαραμάδες )
• τρόπος εξάπλωσης της φωτιάς και του καπνού (φαινόμενο καμινάδας?)
• πως επηρεάστηκαν οι ένοικοι (οι μαρτυρίες από μόνες τους πολλές φορές οδηγούν στη λύση του προβλήματος)

Πριν αναφερθούμε σε κάποιο παράδειγμα πραγματογνωμοσύνης,  θα πρέπει να αναπτύξουμε και κάποιες άλλες εξαιρετικά ενδιαφέρουσες έννοιες πυρομηχανικής  όπως σημείο ανάφλεξης (flash point), θερμοκρασία αυτανάφλεξης   ( autoignition temperature), ανάφλεξη πυρκαγιάς (flashover),  ‘εκρηξη καπνού (backdraft or smoke explosion), υποβόσκουσα φωτιά (smouldering combustion), εκρηκτικά όρια (explosive limits) κλπ.